De grootste uitdaging is vaak niet het “doen”, maar het duurzaam vormgeven van burgerschapsonderwijs. Veel scholen hebben losse projecten of themaweken, maar willen het structureler aanpakken. Dat vraagt om visie, samenhang en deskundigheid. De post-hbo opleiding Burgerschap helpt leerkrachten, IB’ers en coördinatoren om burgerschap te vertalen naar een planmatige en schoolbrede aanpak. De opleiding combineert theorie en praktijk, zodat je leert hoe je een leerlijn ontwikkelt, collega’s meeneemt en burgerschap duurzaam verankert in het onderwijs.
Burgerschap begint niet met een methode, maar met de manier waarop je elke dag met elkaar omgaat. De kring, het buitenspelen, samenwerken aan een project: dit zijn momenten waarop kinderen leren luisteren, overleggen en rekening houden met elkaar.
Geef leerlingen verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld voor klassenafspraken of kleine taken. Bespreek regelmatig wat goed gaat in de groep en wat beter kan. Zo ervaren leerlingen dat ze invloed hebben op hun eigen omgeving. Precies wat democratisch handelen betekent.
Burgerschapsonderwijs in het basisonderwijs gaat dus niet over één vak, maar over een houding: respect, verantwoordelijkheid en samenwerken groeien het sterkst als je ze dagelijks oefent.
Je hoeft geen extra lessen te creëren om burgerschapsonderwijs in de basisschool te geven. Sterker nog: de kracht zit juist in het verbinden met bestaande vakken.
Door de lens van burgerschap toe te voegen aan bestaande vakken, leren leerlingen niet alleen kennis, maar ook waarden. Ze leren nadenken over wat eerlijk is, hoe besluiten genomen worden en waarom samenwerking belangrijk is.
De wereld van nu zit vol thema’s die kinderen raken: duurzaamheid, sociale media, oorlog en vrede, diversiteit of klimaat. Zulke onderwerpen lenen zich uitstekend voor vormgeven van burgerschapsonderwijs in de klas.
Gebruik actuele gebeurtenissen als startpunt voor gesprekken of projecten. Laat leerlingen onderzoeken, debatteren of samenwerken aan oplossingen. Je kunt ze bijvoorbeeld een campagne laten ontwerpen over afvalscheiding of een brief laten schrijven aan de burgemeester over verkeersveiligheid.
Zo ontwikkelen leerlingen kritisch denken en leren ze hun mening te onderbouwen. Tegelijk oefenen ze empathie wat een belangrijk onderdeel is van burgerschapsvorming.
Kinderen leren burgerschap niet door te luisteren, maar door te doen. Geef ze daarom echte invloed. Richt een klasraad in waarin leerlingen samen beslissen over een activiteit of schoolregel. Laat ze plannen maken voor een goed doel, of betrek ze bij het inrichten van de schooltuin.
Wanneer kinderen merken dat hun ideeën ertoe doen, groeit hun gevoel van verantwoordelijkheid. Participatie bevordert eigenaarschap en leert hen dat samenwerken en compromissen sluiten deel uitmaken van het leven in een gemeenschap.
Zelfs jonge kinderen kunnen dit ervaren. In de onderbouw betekent burgerschap vaak: samen delen, wachten op je beurt en elkaar helpen. In de bovenbouw verschuift dat naar: keuzes maken, standpunten beargumenteren en rekening houden met anderen.
Om te voorkomen dat burgerschap een verzameling losse activiteiten wordt, is het belangrijk om als team een duidelijke visie te ontwikkelen. Wat betekent goed burgerschap voor onze school? Welke waarden vinden we belangrijk?
Vanuit die visie kun je een doorlopende leerlijn burgerschap ontwikkelen. Daarin leg je vast wat leerlingen in elke bouw leren, welke thema’s terugkomen en hoe je dat zichtbaar maakt in de klas.
Begin klein bijvoorbeeld door binnen de onderbouw te focussen op samen spelen en luisteren, en in de bovenbouw op kritisch denken en maatschappelijke betrokkenheid. Zo bouw je stap voor stap aan structureel burgerschapsonderwijs dat past bij jouw school.
In het basisonderwijs draait burgerschap niet om ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken, maar om de basis van samenleven. Kinderen leren wat het betekent om onderdeel te zijn van een groep en hoe je op een respectvolle manier met elkaar omgaat.
De nadruk ligt op waarden als vertrouwen, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid en empathie. Leerlingen oefenen dagelijks met deze vaardigheden in echte situaties: in de klas, op het plein, in de samenwerking met anderen.
Sinds 2021 zijn scholen wettelijk verplicht actief burgerschap en sociale cohesie te bevorderen. Dat betekent dat scholen niet alleen kennis overdragen, maar ook een leeromgeving creëren waarin kinderen burgerschap beleven. Burgerschap is dus niet “iets extra’s” naast de basisvakken, maar de manier waarop die vakken tot leven komen.
Door van jongs af aan te werken aan sociale en morele ontwikkeling, leg je de basis voor leerlingen die straks met zelfvertrouwen, respect en betrokkenheid in de samenleving staan.
Burgerschap is geen los thema, maar de kern van goed onderwijs. Het helpt kinderen om zichzelf en anderen te begrijpen, samen te werken en verantwoordelijkheid te nemen. Wanneer burgerschap een vanzelfsprekend onderdeel wordt van de schoolcultuur, groeit niet alleen de betrokkenheid van leerlingen, maar ook de kracht van het team. Zo bouwen basisscholen aan iets groters dan kennis: ze bouwen aan de samenleving van morgen.
Een initiatief van
Ons team staat graag voor je klaar om je verder te helpen.
Registeropleidingen zijn praktijkgerichte post-hbo opleidingen voor leraren in het basisonderwijs.
Disclaimer | Privacy verklaring | Copyright 2025
